Californiagate: Wanneer Waalse parlementsleden een onderzoeksmissie verwarren met een luxe vakantie

Ah, de Belgische politiek! Als dat geen fabriek is voor het creëren van sappige schandalen, dan weet ik het ook niet meer. Vandaag blikken we terug op een van de meest fantastische incidenten van slecht bestuur die Wallonië ooit heeft gezien: Californiagate. Stel je voor, in het midden van de wereldwijde economische crisis, besluiten onze lieve Waalse parlementsleden om een comfortabele roadtrip naar Californië te maken. Vergis je niet, dit was geen simpel uitje van het sombere Belgische weer, maar een “jaarlijkse studiereis”. Natuurlijk, wie kan twijfelen aan de nobelheid van hun bedoelingen? Bereid je dus voor op een helikoptervlucht over de Grand Canyon… met een vleugje burgerlijke verontwaardiging!

Studiereis: Beoordeling van de financiële crisis in de zon

In april 2009 hadden zeven leden van het Waalse parlement uit het hele politieke spectrum (een evenwichtige mix van vier socialisten, twee centrumristen en één liberaal) het briljante idee om naar Californië te vliegen voor een onderzoeksmissie. Het officiële doel? De impact van de financiële crisis op drie Amerikaanse staten evalueren. Klinkt goed op papier, nietwaar? Het soort excuus dat je zou kunnen gebruiken om een reis naar de Verenigde Staten te rechtvaardigen, met als bonus een lekkere cocktail bij het zwembad.

Een programma dat naar vakantie ruikt

Laten we eerlijk zijn, op een gegeven moment moeten ze vergeten zijn dat ze daar waren om te ‘werken’. Want als je hun reisroute nader bekijkt, lijkt het programma meer op dat van een goed geïnformeerde toerist dan op dat van een serieuze regeringsmissie. Oordeel zelf:

• Vliegen over de Grand Canyon. Want niets zegt meer “financiële crisis” dan een gigantisch gat in de lucht bewonderen onder het genot van een glas champagne, toch?
• Fietsen over de Golden Gate Bridge. Er is geen betere manier om de ineenstorting van Lehman Brothers te begrijpen dan op twee wielen over de baai van San Francisco. Een fysieke inspanning voor een scherpe geest, zeggen ze.
• Een dagje wijn proeven in de wijngaarden van Napa Valley. Als je dacht dat je voor het bestuderen van de financiële crisis economen moest raadplegen, dan heb je het helemaal mis. Blijkbaar gaat het meer om het proeven van cabernets en chardonnays terwijl je nadenkt over de volatiliteit van de markten.
• Verblijven in luxe hotels zoals het Ritz-Carlton in San Francisco en de Posada de Santa Fe. Na een dag hard werken ‘de crisis bestuderen’, moet je ontspannen op zijden lakens en genieten van vijfsterrenservice. Je zou toch niet willen dat onze dappere gekozen vertegenwoordigers in het plaatselijke Ibis-hotel slapen? Dat zou gewoonweg onfatsoenlijk zijn.

De kosten: 80.000 euro voor… Echt studeren?

Als je zucht van ergernis, wacht dan maar op het beste deel: dit reisje, dat al dat ‘essentiële’ programma omvatte om de wereldwijde crisis te begrijpen, kostte de Belgische belastingbetaler het bescheiden bedrag van 80.000 euro. Ja, je leest het goed: tachtigduizend euro. Een bedrag dat, midden in de economische crisis, veel Waalse gezinnen in moeilijkheden had kunnen helpen. Maar nee, dit bedrag werd “wijselijk” geïnvesteerd zodat onze parlementsleden de wonden van de recessie beter kunnen begrijpen. Wat is immers een betere manier om de impact van de crisis te begrijpen dan te profiteren van het beste dat Amerika te bieden heeft? Het toppunt van cynisme.

Verontwaardiging: als burgers “Nee, dank je wel” zeggen

Maar wees gewaarschuwd, het publiek heeft niet stilgezeten. Want, weet je, Belgen hebben een gave, een instinct om bedriegerijen op een kilometer afstand op te sporen. Dankzij bloggers en online activisten explodeerde de zaak op sociale netwerken. Er werd online zelfs een waakzaamheidscomité opgericht om het schandaal aan te klagen. En natuurlijk had het, zoals elk zichzelf respecterend schandaal, een pakkende naam nodig. Welkom bij Californiagate.

Boze burgers organiseerden zelfs een “haag van oneer” om onze glorieuze reizigers terug te verwelkomen op de luchthaven Brussel-Zaventem. Stel je het tafereel voor: plakkaten, boegeroep en vooral journalisten die klaarstonden om het moment te vereeuwigen. Onze volksvertegenwoordigers, die nooit zonder ideeën zitten, besloten om discreet weg te glippen via een secundaire uitgang. Want na een lange proeverij van Californische wijn is een confrontatie met ontevreden burgers zo vermoeiend!

Politieke reacties: wanneer iedereen haast heeft om te ontkennen

Natuurlijk waren de politieke partijen er snel bij om verklaringen uit te geven waarin ze zich distantieerden. De Socialistische Partij, met haar nuances, beschreef de reis als “ongepast”. Want blijkbaar is vliegen in business class om wijn te drinken tijdens een wereldwijde economische crisis gewoon “een beetje smakeloos”. We waarderen het understatement.

De CDH (centristen) van hun kant kondigden aan dat hun twee gekozen vertegenwoordigers de kosten zelf zouden vergoeden. Ah, dat is mooi! Een kleine poging tot genoegdoening, zoals een kind dat betrapt wordt op het stelen van snoep en besluit om het terug op de plank te leggen. Het is een mooi gebaar, maar het is jammer dat het de eerdere acties niet uitwist.

De Mouvement Réformateur (liberalen), nooit te overtreffen, heeft ronduit verklaard dat het de rekening van zijn parlementslid zal betalen. Zo zie je maar dat je als liberaal graag diepe zakken hebt, maar dat je ook weet wanneer het tijd is om je portemonnee te trekken om een politieke ramp te voorkomen.

Een politieke storm voor de verkiezingen

De timing had niet rampzaliger kunnen zijn. Californiagate brak uit vlak voor de regionale en Europese verkiezingen op 7 juni 2009. Er is geen betere manier om de media te halen. Stel je voor: je bent parlementslid, je hebt gepland om campagne te voeren over je prestaties en je toewijding aan je kiezers. En dan, bam! Het schandaal breekt uit en het enige wat de mensen zien is jou in je fietsbroek op de Golden Gate Bridge, in de modus ‘studiereis’. Niet bepaald het beste beeld om kiezers te overtuigen, of wel?

Gevolgen: meer wijn, minder vertrouwen

De betrokken volksvertegenwoordigers moesten zich natuurlijk verantwoorden tegenover hun collega’s tijdens een parlementaire zitting. Je weet wel, dat ongemakkelijke moment waarop je totaal onverantwoorde uitgaven moet rechtvaardigen, wetende dat iedereen weet dat je in gebreke bent gebleven. Er zijn onhandige excuses gemaakt, beloften gedaan over “toekomstgericht denken”. Maar laten we eerlijk zijn, na zo’n schandaal is de schade aangericht. De vertrouwenscrisis tussen burgers en hun politieke vertegenwoordigers is alleen maar dieper geworden.

Californiagate heeft een centrale kwestie onder de aandacht gebracht: ethiek in de politiek. Ja, het idee dat gekozen vertegenwoordigers misschien, heel misschien, twee keer moeten nadenken voordat ze publiek geld uitgeven alsof het hun eigen spaarpot is. Want transparantie en verantwoording zijn niet alleen begrippen die in verkiezingscampagnes worden genoemd. Het lijkt erop dat na deze affaire een kleine herinnering aan de basis op zijn plaats was.

Conclusie: Als wijn de zenuwen kalmeert, maar niet de woede van het publiek

Californiagate is een bijna te perfect voorbeeld van politieke buitensporigheid. Hoe konden onze verkozen vertegenwoordigers, in een tijd van economische crisis, denken dat een reis naar de Verenigde Staten een goed idee zou zijn? Ah, mysterie. Hoe het ook zij, dit was een mijlpaalzaak die nog lang in het geheugen gegrift zal blijven. En als je op een dag in de verleiding komt om jezelf te trakteren op een kleine studiereis in de zon met andermans geld, denk dan aan Californiagate. Want je zou wel eens in de schijnwerpers kunnen komen te staan, maar niet om de juiste redenen.

Hier zijn de namen van de mensen die betrokken waren bij deze reis:

1. José Happart (PS) – destijds voorzitter van het Waals parlement, delegatieleider
2. Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS) – Voormalig minister-president van Wallonië
3. Maurice Bayenet (PS) – Leider socialistische fractie
4. Charles Janssens (PS)
5. Michel Lebrun (CDH)
6. Jean-Pierre Dardenne (MR)
7. René Thissen (CDH)