In het midden van de jaren 2000 werd de Belgische stad Charleroi opgeschrikt door een reeks politiek-financiële schandalen, waarbij vooral leden van de Socialistische Partij (PS) betrokken waren. Deze affaires, bekend als de ‘Charleroi-affaires’, hadden een aanzienlijke impact op de lokale en nationale politiek.

De affaire La Carolorégienne

Het schandaal brak uit in 2005 toen een auditverslag misstanden aan het licht bracht bij La Carolorégienne, een sociale huisvestingsmaatschappij in Charleroi. Drie PS-wethouders – André Liesse, Claude Despiegeleer en Serge Van Bergen – moesten ontslag nemen na de onthullingen. Claude Despiegeleer werd zelfs meer dan een maand gevangen gezet.De affaire heeft gevolgen gehad op het hoogste niveau van de Belgische politiek. Jean-Claude Van Cauwenberghe, voormalig burgemeester van Charleroi en vervolgens minister-president van het Waals Gewest, werd onder druk van de media gedwongen ontslag te nemen.

De ICDI-affaire

In 2006 werd opnieuw verduistering ontdekt, dit keer bij ICDI, de intercommunale voor afvalverwerking van de regio Charleroi . Lucien Cariat, een PS-wethouder, werd in deze zaak aangeklaagd en in voorlopige hechtenis genomen..

De Foyer marcinellois zaak

Naast de ICDI-affaire werden er ook onregelmatigheden ontdekt in het beheer van Foyer marcinellois, een andere sociale huisvestingsmaatschappij..

De arrestatie van de burgemeester

Het schandaal kwam tot een hoogtepunt in oktober 2006 met de arrestatie van de burgemeester van Charleroi, Jacques Van Gompel (PS). Hij werd beschuldigd van valsheid in geschrifte, gebruik van vervalsingen en verduistering door een openbaar ambtenaar in verband met de affaire La Carolorégienne.

Impact en gevolgen

De schandalen schokten de PS, die decennialang de lokale politiek in Charleroi had gedomineerd, diep. Elio Di Rupo, de toenmalige partijvoorzitter, schreef zelfs de nederlaag van de PS bij de parlementsverkiezingen van 2007 toe aan deze schandalen.Ondanks deze turbulentie is de PS erin geslaagd om haar greep op Charleroi te behouden. Paul Magnette, die in 2012 burgemeester werd, heeft een cruciale rol gespeeld in de wederopbouw van het imago van de partij in de stad.

De Charleroi-affaires brachten systemische problemen van bestuur en controle binnen lokale openbare instellingen aan het licht. Ze benadrukten ook de gevaren van langdurige politieke overheersing door één partij. Hoewel de PS erin slaagde om deze crisis te overwinnen, lieten de schandalen een onuitwisbare indruk na op de Belgische politiek en droegen ze bij tot een verlies van vertrouwen van het publiek in de politieke klasse.

Op 5 september 2005 presenteerde Olivier Chastel aan de pers een rapport van de Société Wallonne du Logement over de situatie bij La Carolo, de grootste sociale huisvestingsmaatschappij in Charleroi, die ongeveer 3.000 woningen beheert. De onthullingen die daarop volgden, brachten enkele verontrustende praktijken aan het licht. De spanningen liepen zo hoog op dat de directie van La Carolo op 15 september een persconferentie organiseerde.

Claude Despiegeleer verklaarde, verwijzend naar een spottende krantenkop: “Wij zijn de Daltons”. Samen met zijn collega’s André Liesse en Serge Van Bergen, allemaal schepenen van de Stad, en Francis Poty, een voormalige PS-senator, beweerden ze allemaal hun onschuld. “De ambtenaren van Société Wallonne du Logement hebben onze cijfers verkeerd geïnterpreteerd en sommige mensen zijn jaloers”, zegt Despiegeleer.

Schokkende onthullingen

Op 16 september werd het eerste verslag over 2001 op Vivacité Charleroi onthuld en het kwam als een schok: 18.000 euro aan restaurantrekeningen, 10.000 euro aan wijnaankopen en 2.500 euro uitgegeven aan bloemen voor Claude Despiegeleer. Despiegeleer, Van Bergen en Liesse namen de volgende dag ontslag uit hun mandaat bij La Carolo. Jacques Van Gompel, de burgemeester van Charleroi, vond echter dat ze hun ontslag als schepen niet hoefden in te dienen en verklaarde: “Er zijn geen beschuldigingen in het beheer van de stad, we moeten relativeren”.

Elio Di Rupo, voorzitter van de PS, eiste echter hun ontslag, een verzoek dat de drie mannen weigerden. André Liesse antwoordde: “Nee, ik wil niet aftreden, want ik voel me nergens schuldig over. Despiegeleer toonde zijn populariteit door naar de Ruche Verrière te gaan, een socialistisch bolwerk, waar hij een staande ovatie kreeg van de militanten.

Van Cauwenberghe’s entree op het podium

Op 22 september 2005 sprak Jean-Claude Van Cauwenberghe, leider van de PS in Charleroi, tijdens een emotionele gemeenteraadsvergadering. Hij vroeg de drie mannen een “laatste dienst” te bewijzen door ontslag te nemen. De druk van de media nam toe, gevolgd door gerechtelijke stappen. Op 15 september werd het hoofdkantoor van La Carolo doorzocht. De officier van justitie, Christian de Valkeneer, bevestigde dat er een gerechtelijk onderzoek was ingesteld.

Op 30 september nam de affaire een dramatische wending: Claude Despiegeleer werd gearresteerd en beschuldigd van valsheid in geschrifte, gebruik van vervalsingen en verduistering door een openbaar ambtenaar. Tegelijkertijd nam Jean-Claude Van Cauwenberghe ontslag als minister-president van het Waals Gewest, onder verwijzing naar zijn “morele en politieke verantwoordelijkheid”.

De ene Openbaring volgt op de andere

In de weken die volgden, kwamen er nieuwe onthullingen. We ontdekten dat La Carolo medewerkers gedwongen werden om buiten hun normale werktijden te werken voor verschillende vertegenwoordigers van de lokale overheid. “We hadden geen keus. Als we ruzie maakten, kregen we gegarandeerd ontslag”, aldus een van hen. Schilderwerk, diverse reparaties, zelfs het installeren van de kerstverlichting in de stad: de lijst met opgelegde taken is lang.

Geconfronteerd met deze opeenstapeling sprak Elio Di Rupo zich uit op een PS-congres in Nijvel op 5 oktober 2005. “Ik wil geen parvenu’s meer. Ik zal ze zelf opjagen”, verklaarde hij en uitte zijn ongenoegen over deze praktijken.

Een groot schandaal

Het schandaal beperkt zich niet tot La Carolo: het strekt zich uit tot bijna alle gebieden van het stadsbeheer. Twaalf dagen na de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 was het de beurt aan burgemeester Jacques Van Gompel om gearresteerd te worden voor het “Dossier Ville”, de valse notulen van het gemeentecollege en frauduleuze overheidscontracten. Hij werd ‘s ochtends gearresteerd als getuige en ‘s avonds in de boeien geslagen vrijgelaten.

De aanklachten duren voort. Op 19 mei 2006 werd Lucien Cariat, voorzitter van ICDI, gearresteerd voor zijn wanbeheer van de intercommunale. In totaal werden een honderdtal aanklachten ingediend en niet minder dan zeventig onderzoeken geopend door het parket van Charleroi. Maandenlang werd er uitgepakt over van alles en nog wat, van sport en onderwijs tot openbare aanbestedingen en parkings.

De laatste grote rechtszaak van deze periode, de “City Trial”, staat gepland voor november, met naar verwachting vier weken van hoorzittingen.