De Samusocial Affaire: Hoe daklozen helpen en miljoenen opstrijken (zonder gekheid!)

Ah, Brussel, die stad vol verrassingen, knapperige wafels, frietjes om voor te sterven en… sappige politieke en financiële affaires! Vandaag duiken we in een van de lekkerste schandalen van de jaren 2010: de Samusocial-affaire. Hou je vast, beste lezers, want dit verhaal is zijn gewicht in mayonaise waard. Met zijn uitbundige beloningspakketten, zelfbedieningsgemeenteraadsleden en management dat zo transparant is als uiensoep, is dit schandaal een echte traktatie voor fans van de Belgische politiek.

Samusocial: Wanneer vrijgevigheid verkeerd gaat

Laten we, voordat we tot de kern van de zaak komen, eerst even kijken naar wat Samusocial is. Het is een non-profitorganisatie die in de jaren 90 is opgericht door Yvan Mayeur. Haar doel? De daklozen van Brussel helpen. Een waardig doel, vind je niet? Op papier zag het er in ieder geval goed uit. Maar zoals zo vaak het geval is, is de realiteit iets minder rooskleurig.

De vereniging, die voor 98% door de overheid wordt gefinancierd (want waarom zou je je druk maken om de andere 2%?), had als missie om mensen in nood een dak boven het hoofd te bieden. De ironie is dat op hetzelfde moment sommige beheerders van Samusocial het geld opstapelden alsof zij de echte daklozen in dit verhaal waren.

De Openbaringen: Wanneer vrijgevigheid een koffiepauze neemt (en 60.000 euro in zijn zak steekt)

Op 31 mei 2017 liet Alain Maron, parlementslid voor Ecolo (en blijkbaar de enige die niet de andere kant opkeek), de bom vallen: in 2016 werd bijna 60.000 euro aan bestuurdersvergoedingen uitgekeerd aan bestuurders van Samusocial. Deze beroemde penningen, die bedoeld zijn om gekozen vertegenwoordigers te belonen voor de tijd die ze in vergaderingen doorbrengen, lijken een beetje… hoe zal ik het zeggen… gul te zijn geweest?

De jackpot voor Mayeur en Peraïta: wanneer solidariteit winstgevend wordt

En nu komen we bij de kern van het schandaal: Yvan Mayeur, burgemeester van Brussel (het Belgische equivalent van een burgemeester met een driedelig pak en een paar potten en pannen), en Pascale Peraïta, voorzitster van het Brusselse OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijke Actie), staan in de schijnwerpers. Niet omdat ze opmerkelijk werk hebben geleverd met daklozen, maar omdat ze in 2015 en 2016 elk €19.000 bruto ontvingen. Ja, dat lees je goed. Blijkbaar begint liefdadigheid echt thuis (of liever op het gemeentehuis).

Oh, en trouwens, die 19.000 euro was tweederde van het budget voor alle regisseurs. Dus als je het uitrekent, blijven er kruimels over voor de anderen. Nou ja, dit is tenslotte Brussel. Wafelkruimels zijn hun specialiteit, nietwaar?

Fantoomvergaderingen: Geen vergadering, geen zorgen!

En hier is de kers op de taart: het blijkt dat er geen notulen waren om te bewijzen dat deze vergaderingen echt hebben plaatsgevonden. Dat is pas een echte goocheltruc! Stel je voor dat je goed betaald wordt voor vergaderingen die nooit hebben plaatsgevonden. In dat tempo kun je net zo goed hologrammen versturen en kaartjes verzamelen onder het genot van een mojito op de Grand Place. Maar nee, ze hielden zich op de achtergrond en dachten dat niemand het probleem zou zien. Spoiler alert: iedereen zag het.

De afwezigheid van transparantie: echt een abstract concept?

Dan is er nog het kleine probleem van transparantie. Ja, in een stad waar zelfs het Manneken Pis meer aandacht trekt dan de openbare rekeningen, was het management van Samusocial zo helder als een glas goed gehopte Orval. Je zou denken dat het begrip transparantie in dit geval vooral betekende: “Wat je niet weet, kan geen kwaad”. Maar toen de verkiezingen naderden, moesten we een kijkje nemen in de boeken, en toen… Oeps.

Politieke gevolgen: dominostenen en vallende hoofden

Op 8 juni 2017 moest Yvan Mayeur, nadat hij had gedaan alsof hij de mediastorm negeerde, de feiten onder ogen zien: de zaken roken zo slecht dat hij moest aftreden voordat hij in de saus zou belanden. Dus nam hij ontslag als burgemeester. Een paar dagen nadat er stront aan de knikker was, ontslag nemen is bijna sport op dit niveau.

Pascale Peraïta volgde haar voorbeeld door ontslag te nemen bij Samusocial en het OCMW. Er moest weer een hoofd worden opgeofferd om de menigte tot bedaren te brengen. Eind goed, al goed, hè?

Nee. Helemaal niet.

Een onderzoekscommissie: het gat iets dieper graven

Om het nog wat pittiger te maken, werd er in het Brusselse parlement een parlementaire onderzoekscommissie ingesteld. Want natuurlijk moest iemand uitzoeken wat er echt aan de hand was achter het rookgordijn. Spoiler alert (alweer): ze vonden niet alleen eenhoorns en regenbogen in de boekhouding van Samusocial.

Gerechtelijke follow-up: de “Samu” roept op tot gerechtigheid

Op 13 juni 2017 nodigde het parket van Brussel zichzelf uit op het feest. Er werden huiszoekingen verricht in de kantoren van Samusocial en OCMW Brussel. Op dat moment spande Samusocial zelf een burgerlijke rechtszaak aan tegen zijn eigen bestuurders. Kun je je voorstellen dat een organisatie die verondersteld wordt daklozen te helpen zich tegen haar eigen bestuurders keert? Dat is het toppunt van malaise. Als dat geen thriller verdient, dan weet ik het ook niet meer.

Impact op lange termijn: meer transparantie, minder Fritkot

Als gevolg daarvan heeft het Samusocial-schandaal een seismische schok veroorzaakt in de Brusselse politiek. Oh ja, het publiek heeft er nota van genomen. Hun vertrouwen in bepaalde politici is sneller gesmolten dan een bolletje ijs in de julizonneschijn. Maar bovenal is het een gelegenheid om na te denken over het bestuur van para-publieke VZW’s. Want laten we eerlijk zijn, als we zien dat zelfs een vereniging die ontworpen is om de minstbedeelden te helpen, kan veranderen in een geldmachine voor sommigen, dan is het misschien tijd om de regels van het spel te herzien, denk je niet?

Sterker nog, het versterkte het idee dat er veel strengere transparantie-eisen moeten worden gesteld aan het beheer van publieke middelen. Geen onberekenbare begrotingen meer, geen nepdirecteurshonoraria die bankrekeningen laten zwellen. Ja, Brussel, het is tijd om te laten zien dat je iets anders kunt zijn dan de hoofdstad van valse beloften en politieke taarten.

Conclusie: Hoe je daklozen niet helpt terwijl je jezelf tegoed doet

De Samusocial-affaire zal de geschiedenis ingaan als een van de beste voorbeelden van wat je niet moet doen als je verantwoordelijk bent voor publieke middelen. Stel je de situatie eens voor: je richt een vereniging op om mensen te helpen die niets hebben, maar uiteindelijk ben jij degene die alles in eigen zak steekt. In dat stadium is het bijna kunst.

Maar laten we gerust zijn: dankzij dit schandaal heeft Brussel een waardevolle les geleerd. Nou ja… misschien. Want politiek heeft, net als het beheer van publieke middelen, de ongelukkige neiging om dezelfde fouten te herhalen. Maar nu kunnen we tenminste met zekerheid zeggen dat de Samusocial-affaire ons een geweldige les in Belgisch sarcasme, ironie en politiek cynisme heeft gegeven.

En als je ooit in Brussel bent, aarzel dan niet om een kijkje te nemen op de Grote Markt tussen twee wafels. Misschien vang je wel een glimp op van de schaduwen van Mayeur en Peraïta, die als spoken ronddwalen op zoek naar een laatste presentiebewijs… of een denkbeeldige ontmoeting.