Kazachgate: wanneer diplomatie een spelletje Monopoly wordt

Kazachgate. Als de term geen belletje doet rinkelen, bereid je dan voor op een explosieve cocktail van politiek, buitenlandse invloed en manoeuvreren achter de schermen die de grootste intriges waardig is. Dit alles besprenkeld met een gezonde dosis beïnvloeding op de hoogste niveaus van de Belgische en Franse regeringen. De affaire kwam aan het licht in 2014 en is zo complex als een rubik’s kubus, met vertakkingen die iedereen raken, van Kazachse oligarchen tot enkele van de meest invloedrijke politici in België en Frankrijk. Kortom, genoeg om zelfs de meest vermoeide fans van politieke en financiële schandalen op het puntje van hun stoel te houden.

Maar voordat we tot de kern van de zaak komen, moeten we ons even ontspannen. Het moet gezegd dat dit soort affaires in België bijna routine aan het worden is. Maar er is iets speciaals aan Kazakhgate: het is niet zomaar een banale verduistering van fondsen of een obscuur geval van lokale corruptie. Nee, dit gaat over internationale transacties, miljoenen euro’s, helikopters en een wet op strafrechtelijke transacties die in recordtijd is aangenomen. Pak je popcorn en laten we beginnen!

De oorsprong van de affaire: Helikopters voor een kleine dienst

Het verhaal begint met een contract voor de aankoop van Franse helikopters door Kazachstan. Ja, dat lees je goed, helikopters. Er gaat niets boven dat om de economie en de internationale betrekkingen te stimuleren, toch? Maar dit is niet zomaar een zakelijke deal. Achter de schermen zou de Kazachse president Nursultan Nazarbayev Frankrijk een kleine dienst hebben aangeboden in ruil voor deze aankoop. Een van die gunsten die je gewoon niet afwijst, vooral niet als er grote sommen geld op het spel staan.

De dienst in kwestie? Tussenbeide komen om de kleine (of moet ik zeggen grote) juridische problemen van drie Kazachse oligarchen in België op te lossen. Op dat moment werden de drie mannen – Patokh Chodiev, Alijan Ibragimov en Alexander Machkevitch – in België vervolgd voor het witwassen van geld. Zoals je je kunt voorstellen, zijn dit soort zaken zelden zo eenvoudig als een telefoontje. Maar als er miljoenen euro’s op het spel staan, lijken sommige mensen een vreemd vermogen te hebben om de tijd te versnellen.

Franse interventie en het magische recht van de strafrechtelijke transactie

Hier begint het verhaal echt interessant te worden. Volgens verschillende bronnen heeft Frankrijk druk uitgeoefend op België om zijn oligarchvrienden te ‘helpen’. En dat is waar Armand De Decker, een leidende politieke figuur in de MR (Mouvement Réformateur) en voormalig voorzitter van de Belgische Senaat, om de hoek komt kijken. Volgens de beschuldigingen gebruikte hij zijn invloed om een wet op maat erdoor te krijgen: de wet op de uitgebreide strafrechtelijke transacties.

Wat is het, vraag je je misschien af? In principe stelt deze wet verdachten in staat om een plea bargain aan te gaan met de rechtbank, in ruil voor betaling, en zo een rechtszaak te vermijden. En raad eens? Patokh Chodiev en zijn Kazachse vrienden grepen deze gouden kans. Het resultaat was dat hun beschuldigingen van witwassen plotseling als bij toverslag verdwenen, na een kleine transactie met het Belgische parket. Praktisch, nietwaar?

De betrokken persoonlijkheden: Bekende namen

Maar Armand De Decker was niet de enige naam die circuleerde in deze affaire. Didier Reynders, toenmalig Belgisch minister van Buitenlandse Zaken, werd ook genoemd in het Franse gerechtelijk onderzoek. Hoewel zijn rol niet duidelijk omschreven is, werd zijn naam achter de schermen meermaals genoemd in de internationale discussies rond deze affaire. Dit wekte niet alleen de interesse van de onderzoekers, maar voedde ook heel wat speculatie in de stille gangen van de Belgische macht.

Onderzoeken : De politieke en juridische hoofdpijn

Geconfronteerd met zo’n explosieve zaak reageerden de gerechtelijke autoriteiten snel. Er werden onderzoeken geopend in Frankrijk en België. In België werd in 2016 een parlementaire onderzoekscommissie opgericht om het mysterie te ontrafelen. Als je een fan bent van gerechtelijke spanning, weet je wat dat betekent: maanden, zelfs jaren van hoorzittingen, debatten, onthullingen van verschillende gradaties van rauwheid, en veel inkt die wordt verspild.

Het probleem met dit soort commissies? Ze produceren vaak… zullen we zeggen, verwaterde conclusies. En dat is precies wat hier gebeurde. De commissie kwam in 2018 met haar conclusies en zoals gewoonlijk was niet iedereen tevreden.

De conclusies van de commissie: veel vaagheid

Dus wat heeft deze beroemde parlementaire commissie onthuld? Simpel gezegd: niets verrassends. Ten eerste erkende de commissie “inmenging van buitenlandse autoriteiten” in Belgische aangelegenheden, wat op zich al een behoorlijk vernietigende bekentenis is. Met andere woorden, ja, Frankrijk heeft druk uitgeoefend op België om de problemen van zijn Kazachse vrienden op te lossen.

Het gedrag van Armand De Decker werd ondertussen omschreven als ‘ethisch onaanvaardbaar’. Met andere woorden, hij heeft misschien niet schaamteloos de wet overtreden, maar hij heeft de ethische grens een beetje (veel) overschreden. Maar buiten deze paar observaties is er niets echt solide naar voren gekomen over andere Belgische politieke figuren. Er blijven veel grijze gebieden over en voor sommigen is dat het probleem.

De oppositie had natuurlijk al snel kritiek op deze conclusies en vond ze veel te zwak en weinig doortastend. Maar in België, net als in veel andere landen, zijn parlementaire commissies soms beter in het ontwijken van kogels dan in het afvuren ervan.

Juridische follow-up: De zaak loopt nog

De Kazachgate-affaire is nog lang niet begraven en blijft de krantenkoppen halen, vooral in Frankrijk, waar het gerechtelijk onderzoek wordt voortgezet. In België lijkt het doek echter bijna gevallen, ook al spelen bepaalde episodes zich achter de schermen nog steeds af.

Neem Patoch Chodjev, een van de oligarchen in het hart van de affaire. In 2023 probeerde hij de Belgische staat aan te klagen voor het lekken naar de pers tijdens de onderzoekscommissie. Dit proces, dat enig licht had kunnen werpen op de hele affaire, liep uit op een mislukking voor Chodiev.

Maar deze laatste wending herinnert ons eraan dat Kazachgate verre van een gewone zaak is. Het blijft de justitiële en politieke sferen aan beide kanten van de Frans-Belgische grens opschudden en wie weet wat de komende jaren nog zullen brengen.

Een verwoestende politieke impact

Hoewel de affaire juridisch nog lang niet voorbij is, heeft de politieke impact ervan al sporen nagelaten. Kazakhgate heeft veel vragen opgeroepen over de integriteit van bepaalde Belgische politici, in het bijzonder over hun vermogen om buitenlandse druk te weerstaan.

Het feit dat een wet zo snel en in zulke dubieuze omstandigheden kon worden aangenomen, heeft ook een schaduw geworpen over het Belgische wetgevingsproces. Velen zagen de affaire als een flagrante illustratie van de gebreken in het systeem, waar geld en internationale invloed soms zwaarder lijken te wegen dan ethiek en transparantie.

Armand De Decker van zijn kant zag zijn politieke carrière ernstig geschaad door deze affaire. Hoewel zijn gedrag niet als crimineel werd omschreven, werd het toch als onaanvaardbaar ervaren door veel van zijn collega’s en het grote publiek. Zijn reputatie kreeg een klap en hij verliet uiteindelijk het politieke toneel kort na de onthullingen over zijn rol in Kazakhgate.

Conclusie: Een zaak die al zijn geheimen nog moet prijsgeven

Kazachgate is een van die politiek-financiële schandalen die nooit echt lijken te eindigen. Hoewel bepaalde onderzoeken tot conclusies hebben geleid en bepaalde persoonlijkheden erbij betrokken zijn, blijven er nog veel vragen over. Hoe kon zo’n controversiële wet zo snel worden aangenomen? Wat was precies de rol van de Franse autoriteiten in deze affaire? En waarom sleept deze affaire zich aan beide kanten van de grens voort?

Eén ding is zeker: Kazakhgate heeft de gebreken van het Belgische politieke systeem en de kwetsbaarheid van zijn instellingen voor buitenlandse beïnvloeding aan het licht gebracht. Meer dan ooit herinnert deze affaire ons eraan dat transparantie en ethiek geen abstracte begrippen zijn, maar essentiële pijlers van de democratie. Maar voorlopig wachten we nog steeds tot de hele waarheid aan het licht komt.

Wat blijft er ondertussen over? Het zoveelste hoofdstuk in het grote boek van Belgische politieke schandalen, en de zekerheid dat de volgende bladzijde in dezelfde trant zal worden geschreven.